ตำนานบ้านแบรอ เด็กหญิงซาฟียา สาแม

บ้านแบรอ

ภาพที่ 1 แผนที่ของจังหวัดปัตตานี

        
       ปัตตานีเป็นจังหวัดหนึ่งใน 14 จังหวัดภาคใต้ที่มีประวัติศาสตร์มายาวนาน นับตั้งแต่ก่อนยุค กรุงศรีอยุธยา ปัจจุบันจังหวัดปัตตานีตั้งอยู่ริมฝั่งทะเลออกของภาคใต้สุด ติดกับทะเลจีนใต้ มีเขตการปกครองทั้งหมด 12 อำเภอ 115 ตำบล 642 หมู่บ้าน มีสถานที่สำคัญๆ ที่มีประวัติเล่าขานกันมาตั้งแต่ปัตตานียังเป็นอาณาจักรลังก าสุกะจนถึงปัตตานีสมัยปัจจุบัน เช่น มัสยิดกรือเซะ เป็นมัสยิดที่ถูกสร้างเพื่อเป็นสถานที่ปฏิบัติศาสนกิจ และเป็นที่พบปะพูดคุยของประชาชน นอกจากนี้มีชุมนท้องถิ่นที่มีตำนานสำคัญเล่าขานชุมชนหนึ่งที่ตั้งอยู่ในตำบลตะลูโบะ อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี ชุมชนท้องถิ่นดังกล่าวมีชื่อเรียกว่า ชุมชนบ้านแบรอ เป็นชุมชนหนึ่งที่มีตำนานสถานสำคัญนั่นคือ เป็นชุมชนที่ตั้งของสุสานโต๊ะปาไซ ซึ่งเป็นบุคคลสำคัญที่ทำหน้าที่ในการเผยแพร่หลักคำสอนของศาสนาอิสลามในยุคของอาณาจักรลังกาสุกะ

ภาพที่ 2 แผนที่บ้านแบรอ

       แบรอ มาจากคำว่า เบียรา เป็นภาษามลายูแปลว่า ชุมชนอันเป็นถิ่นที่อยู่ของผู้เคร่งครัดในทางศาสนา ชุมชนบ้านแบรอเดิมเป็นชุมชนมลายูที่เก่าแก่ที่สุดในจังหวัดปัตตานี ตั้งแต่สมัยอาณาจักรลังกาสุกะตอนปลาย สืบเนื่องต่อมาถึงสมัยอาณาจักรปัตตานี จนถึงสมัยจังหวัดปัตตานีในปัจจุบัน ถ้านับระยะเวลายาวนานกว่า 500 ปีมาแล้ว ยังมีหลักฐานสุสานโต๊ะปาไซ และบริวารอยู่ในหมู่บ้านแบรอจนถึงปัจจุบัน  โต๊ะปาไซ ที่ปรากฏชื่อในพงศาวดารเมืองปัตตานีน่าจะเดินทางมาจากอาณาจักรสมุทรปาไซบนเกาะสุมาตรา เพราะในสมัยนั้นอาณาจักรสมุทรปาไซบนเกาะสุมาตราเป็นศูนย์กลางการเผยแผ่ศาสนาอิสลาม และโต๊ะปาไซได้เดินทางมายังอาณาจักรลังกาสุกะด้วย น่าจะมาอยู่ในชุมชนบ้านแบรอ ทำหน้าที่สอนศาสนาอิสลาม ในสมัยที่สยามแบ่งแยกปัตตานีออกเป็น 7 หัวเมือง เมืองปัตตานีในสมัยที่เจ้าเมืองอยู่ที่วังจาบังตีกอ ได้ตัดถนนหน้าวังตรงไปยังบ้านกรือเซะ และบานา โดยผ่านชุมชนบ้านแบรอ ทั้งสองเส้นทางขนานคู่กันไปจนถึงกรือเซะ ปัจจุบันยังมีร่องรอยเส้นทางคมนาคมสมัยโบราณตัดผ่าน เป็นข่ายโยงใยผ่านชุมชนอย่างเป็นระเบียบ และทุกเส้นทางสามารถเดินทางไปยังบ้านบานา และกรือเซะเป็นศูนย์กลางของอาณาจักรปัตตานีในอดีต ในบริเวณนี้ยังมีร่องรอยสุสานจีนกระจัดกระจายอยู่ไป เนื่องจากบริเวณใกล้เคียงกับบ้านกาแลบือซา(ท่าเรือใหญ่) และกาแลจีนอ(ท่าเรือจีน) ในสมัยโบราณ

ภาพที่ 3 "สุสานโต๊ะปาไซ" สุสานของนักเผยแผ่ศาสนาอิสลามจนสุลต่านปัตตานีคนแรกยอมรับนับถือศาสนาอิสลาม ราว พ.ศ.2000

ภาพที่ 4 สุสานโต๊ะปาไซในปัจจุบัน 

       บ้านแบรอในปัจจุบันเป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ในเขตการปกครองของตำบลตะลุโบะ อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี เป็นบริเวณที่กว้างขวางรวมพื้นที่ 4 หมู่บ้าน ประกอบด้วย หมู่ที่ 1 บ้านแบรอ หมู่ที่ 2 บ้านแบรอ จะรัง หมู่ที่ 3 บ้านแบรอกูวิง หมู่ที่ 4 บ้านแบรอบูแยสะมีแล ตั้งอยู่บริเวณเนินทรายที่กว้างขวาง อยู่ห่าง จากกรือเซะไปทางทิศใต้ประมาณ 5 กิโลเมตร และอยู่ห่างจากเมืองโบราณยะรังประมาณ 12 กิโลเมตร การเดินมายังชุมชนบ้านแบรอมีความสะดวกมากขึ้นโดยทางรถยนต์ นอกจากนี้ชุมชนบ้านแบรอเป็นชุมชนที่ประกอบอาชีพหลัก คือ การทำเกษตรและเลี้ยงสัตว์ ซึ่งเป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้กับคนในชุมชน สำหรับวัฒนธรรมประเพณีที่มีความสำคัญของคนในชุมชนบ้านแบรอ ได้แก่ ประเพณีการกวนอาซูรอ ซึ่งจะจัดขึ้นทุกปีของเดือนมุฮารัมเดือนแรกของปฏิทินอิสลาม ประเพณีการเข้าสุนัต เป็นต้น ซึ่งเป็นประเพณีที่สืบทอดจากบรรพบุรุษหาดูได้ยากในปัจจุบัน นอกจากนี้ในชุมชนบ้านแบรอมีสถานที่ประวัติศาสตร์มากมาย เช่น มัสยิดแบรอตะลูโบะ มัสยิดแบรออาตะจารัง เป็นสถานประกอบศาสนากิจทุกวันของคนแบรอ สุสานโตะปาไซ เป็นสุสานของนักเผยแผ่ศาสนาอิสลาม เป็นต้น ทั้งหมดนี้เหมาะแก่การอนุรักษ์ไว้เด็กรุ่นหลังได้ศึกษาต่อไปในอนาคต

ภาพที่ 5 บริเวณชุมชนบ้านแบรอ

     ชุมชนบ้านแบรอนั้นถึงแม้จะเป็นชุมชนที่เล็กๆที่ตั้งอยู่ในตำบลตะลูโบะ อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี แต่เป็นชุมชนที่มีตำนานเล่าขานมาอย่างยาวนานตั้งแต่สมัยอาณาจักรลังกาสุกะและเป็นตำนานที่มีความน่าสนใจสามารถดึงดูดคนได้ ตรงที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว อย่างสุสานโต๊ะปาไซ ที่เป็นสุสานของนักเผยแผ่ศาสนาอิสลาม ที่ชาวแบรอสามารถอนุรักษ์ไว้ให้เด็กรุ่นหลังได้ศึกษาต่อไปในอนาคตได้ ดังนั้นถึงแม้เราจะไม่ใช่คนในพื้นที่ แต่เราก็ควรเรียนรู้เกี่ยวกับตำนานเอาไว้ เพราะไม่ใช่แค่รู้เรี่ยวราวของตำนานที่มีความแตกต่างกันแล้ว แต่ยังเป็นการสร้างความภาคภูมิใจของชาวจังหวัดที่อยู่ปลายด้ามขวานอีกด้วย

       อ้างอิง

กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น สถ.ชวนเที่ยว. กูโบร์โต๊ะปาไซ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : http://info.dla.go.th/public/travel.do?cmd=goDetail&id=101877&random=1368867544562. (วันที่ค้นข้อมูล : 19 มกราคม 2557)

LONGDO Map. บ้านแบรอ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : http://map.longdo.com/p/a00348350. (วันที่ค้นข้อมูล : 19 มกราคม 2557)

ThaiTambon. บ้านแบรอ ตำบลตะลุโบะ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=940111. (วันที่ค้นข้อมูล : 19 มกราคม 2557)

Pattani จังหวัดปัตตานี. แผนที่จังหวัดปัตตานี. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www2.pattani.go.th/webptn/index.php?option=com_content&view=article&id=37&Itemid=8. (วันที่ค้นข้อมูล : 1/2/2557)

พล.ต.จำรูญ เด่นอุดม, อุดม ปัตนวงศ์, ศรีศักร วัลลิโภดม. เล่าขานตำนานใต้ ตำนานเหตุการณ์สำคัญ                   ทางการเมือง สถานที่และบุคคลสำคัญของท้องถิ่น. พิมพ์ครั้งที่ 1.กรุงเทพฯ:มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์, 2553